Uluslararası karayoluyla eşya taşımacılığı esnasında ülkelerin kara ulaşımına ilişkin kendi alt yapı sorunları ile karayolunun kendi içinde barındırdığı rizikolar da göz önüne alındığında, taşıma konusu eşyanın zıyaa veya hasara uğraması oldukça muhtemeldir. Bu nedenle, uluslararası karayolu taşıyıcıları, taşıdıkları eşyalara ilişkin sorumluluklarını teminat altına alma arayışına girmişler ve 1980’lerden itibaren sigorta şirketleri tarafından ‘Uluslararası Karayolu Taşıyıcılarının Taşıdıkları Mallara İlişkin Sorumluluk Sigortaları’ kapsamında teminat sağlanmaya başlanmıştır[1]. Böylece, adını yukarıda değinilen konvansiyondan alan CMR Sigortası ortaya çıkmıştır.
CMR Sigortası, uluslararası karayolu taşımacılığı yapan taşıyıcıların, taşıdıkları eşyalara ilişkin olarak CMR Konvansiyonu’ndan kaynaklanan hukuki sorumluluklarını, poliçede belirtilen şart ve limitler ile teminat altına alır. CMR Sigortası, taşıma konusu eşyada meydana gelen zıyaı veya hasarı, bir diğer deyişle eşyayı doğrudan teminat altına almaz. Eşyaya gelen zararlar, Emtia Nakliyat Sigortası ile teminat altına alınır ve bu sigorta bir mal sigortasıdır[2]. CMR Sigortası ise, uluslararası karayolu eşya taşıyıcısının CMR Konvansiyonu kapsamında eşyada meydana gelen zıyaı veya hasarı yahut teslimdeki gecikme nedeniyle ortaya çıkan sorumluluğuna teminat sağlar. Ancak, taşıyıcının sorumluluğunun teminat altına alınması, taşıyıcının Konvansiyondan ve taşıma sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyeceği ya da bu yükümlülüklerin kaldırıldığı veya hafifletildiği anlamına gelmez[3].
CMR Sigortasının konusu, taşıyıcının CMR Konvansiyonu’nun 17. maddesi kapsamında eşyanın zıyaı, hasarı veya geç tesliminden doğan sorumluluklarını teminat altına alınmasıdır. Bu hüküm dışında, taşıyıcının Konvansiyon kapsamında başka sorumluluk halleri de mevcuttur. CMR Konvansiyonu’nun 12(7) fıkrasına göre, verilen emir ve talimatların yerine getirilmemesi veya bunların taşıma senedinin birinci nüshası istenmeden yerine getirilmesi, bir diğer hüküm gereği, taşıma senedinin kaybı veya hatalı kullanılması[4], teslimde ödeme kaydı olmasına rağmen, taşıyıcının ödemeyi tahsil etmeden eşyayı alıcıya teslim etmesi[5], taşıma senedinde taşımanın CMR hükümlerine tabi olduğuna dair bir kayıt düşülmemesi nedeniyle eşya üzerinde tasarruf hakkında sahip kişinin zarara uğraması diğer sorumluluk halleri olarak sayılabilir. CMR Sigortası poliçesi çerçevesinde söz konusu durumlara da teminat sağlanabilir. Bu sigorta türünün tarafları olarak sigortacı, sigorta şirketi, taşıyıcı ise sigortalı olmaktadır. Uygulamada sigorta ettiren ve sigortalı kavramları çoğunlukla birleşmekte ve taşıyıcılar kendi sorumluluklarını CMR Sigortası ile teminat altına almaktadır. Ancak taşıyıcının, CMR Konvansiyonu hükümlerine tabi bir taşıma sözleşmesinin tarafı olması gerekir. CMR Sigortasında sigortalanan menfaat ise CMR Konvansiyonu kapsamında taşıma sözleşmesinin konusu olan eşya üzerinde rizikoların gerçekleşmesi neticesinde ortaya çıkan taşıyıcının sorumluluğudur.
[1] Kahya, Mehmet: “Taşıyıcının Mali Sorumluluğu ve CMR Sigortaları”, Reasürör Dergisi, Ocak 2001, S. 39, s. 5.
[2] Bozer, Ali: Sigorta Hukuku, Genel Hükümler Bazı Sigorta Türleri, Ankara 1996, s. 139, 140.
[3] Kahya, s. 5, 6.
[4] CMR m. 11(3)
[5] CMR m. 21