Acentelik ve Acentelik Sözleşmesi Nedir? Acente Türleri Nelerdir?

Acentelik ve Acentelik Sözleşmesi Nedir? Acente Türleri Nelerdir?

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 102. vd. maddelerinde düzenlenen acente; ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru veya işletmenin çalışanı gibi işletmeye bağlı bir hukuki konuma sahip olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari bir işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi veya bunları o tacir adına yapmayı meslek edinen kimse şeklinde Kanunda tanımlanmaktadır.

Buna göre iki tür acente bulunmaktadır. Aracı acente, belirli yer veya bölgede müvekkili tacirin işletmesini ilgilendiren sözleşmelerin yapılması hususunda sürekli şekilde aracılıkta bulunur. Sözleşme yapmaya yetkili acente ise, belirli bir yer veya bölgede, müvekkili tacirin, ticari işletmesini ilgilendiren sözleşmeleri tacir adına ve hesabına yapmaya yetkili olan acentedir. Ancak sözleşme yapma konusunda acentenin TTK 107. maddesi uyarınca yazılı olarak yetkilendirilmesi ve durumun ticaret siciline tescil ve ilanı zorunludur.

Acentelik sözleşmesi, belirli bir süre için yapılmışsa kural olarak sözleşmedeki sürenin dolması üzerine kendiliğinden sona erer. TTK 121(2)’ye göre, belirli süre için yapılan bir acentelik sözleşmesinin, süre dolduktan sonra uygulanmaya devam edilmesi hâlinde, sözleşme belirsiz süreli hâle gelir. Belirsiz süreli acentelik sözleşmesi TTK 121(1)’e göre, taraflardan biri tarafından üç ay öncesinden ihbar edilmek suretiyle sona erdirilebilir. Haklı sebep varlığı halinde ise, her zaman sona erdirilebilir. Haklı neden dürüstlük kuralı çerçevesinde sözleşmenin sürdürülmesini beklenemeyecek duruma sokan olaylardır.

TTK 104 uyarınca acente, aynı yer veya bölgede, birbirleriyle rekabette bulunan birden çok ticari işletme hesabına acentelik yapamaz. Müvekkil de aynı yer veya bölgede, aynı ticaret dalı için birden çok acente tayin edemez. Sözleşme sona erdikten sonra bu borç ortadan kalkmaktadır. Ancak, TTK 123’e göre taraflar sözleşmenin sona ermesinden sonrası için rekabet yasağı anlaşması düzenleyerek, acentenin müvekkil ile rekabet yaratacak davranışlarda bulunmasını engelleyebilir. Anlaşma yazılı olarak, en çok, ilişkinin bitiminden itibaren iki yıllık süre için yapılabilir ve yalnızca acenteye bırakılmış olan bölgeye veya müşteri çevresine ve kurulmasına aracılık ettiği sözleşmelerin ilgisi olduğu konulara ilişkin olabilir. Müvekkilin, rekabet sınırlaması dolayısıyla, acenteye uygun bir tazminat ödemesi şarttır.